Мун, хъущтIун аниги, гIодоб ккун гьечIо, ГIедегIе, Дагъистан, тIаде борхизе. Дагьаб тараниги, тIагъур бортичIо ЧIухIун балагье мун дуниялалъухъ.                             Залму Батирова («Дагъистан»)     Араб анкьалда Поэзиялъул театралда Дагъистаналъул халкъияй шаг1ир Залму Батирова дандчIвана жиндирго цIалдолелгун. ШагIиралъул шигIрабазул кIудияб ц1адухъе ракIарун рукIана магIарул адабият бокьулелги, гьелъул гьудул-гьалмагълъиги, къаламцоялги. Гьеб цIаялъул бищунго канал хIенхIаллъун шагIиралъе...

Дагъистаналъул Хъвадарухъабазул союз гIуцIаралдаса тIубана 85 сон       Гьале жакъаги дун памятниказухъ      Нус-нус соназул тарих бугеб Дагъистаналъул адабият. Гьелъул буго хасаб улка – адабияталъул улка. Гьеб улкаялъул хважаинзабилъун кколел шагIирзабазул ва хъвадарухъабазул цолъи гIуцIаралдаса исана тIубана 85 сон. Гьеб улкаялда, зобалаздеги цIабуцIун, машгьурлъиялъул тIогьазда, бахIарчилъиялъул байрахъги парпазабулаго, чIухIадго эхетун буго 85 мегIер....

  Бокьула дие магIарул шигIрабазул дунялалда гьоболлъи базе, гьезде ургъел бикьизе, дирго къисматалъул гьезие бицине. Гьезулъ гIемерисеб мехалда дунгоги ятула. Унго-унгояб кечIалъ гьабун толеб лазатха дие! Бокьула шагIирзабигун гара-чIваризеги, жакъасеб гьеб улкаялда бугеб ахIвал-хIалалъулги бицун.     Бицен гьабуна дица гьелъул хIакъалъулъ редакциялде гьоболлъухъ ячIун йикIарай Дагъистаналъул халкъияй шагIир Залму Батировалъеги. Гьелъ дие жаваб кочIодалъун...

Наби ГIисаев гьавуна ЦIунтIа районалъул Гьинухъ росулъ. ЛъугIизабуна ДГУялъул филологияб факультет. ХIалтIана ЦIунтIа районалъул «ЗахIматалъе рецц» абураб газеталда, Гьинухъ росдал гьоркьохъеб школалда магIарул мацIалъул учительлъун. ГьабсагIаталда вуго хIалхьиялда.   Наби ГIисаев ккола кучIдузул тIахьазул автор. ШагIирасул юбилеялде басмаялде бахъун букIана гьесул тIасарищарал асаразул кIиго том. Дагьалъ цебе басмаялде бахъана гIурус мацIалде таржама гьарурал кучIдузул кIиабилеб...

  Ракьалде бачIиндал, тIоцебе лъимералда дандчIвайги гьабула гьелъ. Гьеб гьаракьалъ дунялалъего бицуна жиндирго талихIалъул рохел.   ТалихIалда къвалги бан, гьеб боржуна зодор бищунго берцинал цIвабзахъеги. Гьезул маржаналги гьарун, жиндирго лъимадул горбода дализарула.   Цинги кинидеги къулун йигей эбелалъул гьаракь гаргадула лъимергун, цо гьеб гьаракьалъ лъимер беэдун толеб куцха! Гьеб гьаркьица ахIарал лъугIи гьечIел сариназ нухарегIула...

МагIарул шагIир Залму МухIамадовалъулгун дир лъай-хъвай ккаралдаса гIурабго заман буго. Берцинаб гьурмада гьимулел зодикьерал бералги, беразул хIоринир лъедолел анищалги, гьезул гъварилъуда бахчараб балъголъиги, гьеб киналдаго тIад нурлъун гвангъун рещтIун бугеб гьуинаб гьимиги. Рокьул цIураб гIажаибаб балагьиялъ бицунеб бугин ккола гьелъул шигIрабазул гIидраялда тIегьарал сариназул.   ХIикматаб сихIкъотIиги тIуркIизабун, цIидасанги рагIулеб буго магIаруллъиялъухъги рорхатал мугIрузда тIавап...

  Дагьаб цебегIан къватIибе бачIана Шамил имамас хъварал, гьесухъе хъварал, гьесул хIакъалъулъ 1836-1886 соназ хъварал кагътаздаса данде гьабураб тIехь.   ГIараб мацIалдаса магIарул мацIалдеги руссинарун, тIехьалда гьел лъун руго Дагъистаналъул халкъияв шагIир МухIамад ХIамзаевас.   ТIехьалда лъурал гIемерисел кагътал руго жеги кирниги рахъичIел. Гьел цIаларалго, церечIола кIудияв имамасул магIарул халкъалъулги бахIарчияб сипаталги гIагараб ракьалде букIараб...

    ГIажаибаб жо буго инсанасул гIумру. Цин гьулчун бачIуна, жиндирго карачелалгун, цинги гIодобцуна, жинцаго гьабуралда ракIги бухIун. Цо-цо нухалда гьелдаги кIочон толеб буго жиндиего лъикIлъи гьабурал гIадамал. Жиндир адабги гьабуларел, гIодобги лъун, жиндаго тIад расандулезе, талихIалъул къвачIаги баччун, дандего бекерун уна гьеб. Цо-цо нухалда гьелдаги рагIулеб гьечIо «ГIумру, бокьула мун дие!» — йилан ахIи...

Гумбет районалъул Аргъвани росдал гьоркьохъеб школалда къваригIун руго учительзаби Аргъвани росдал школалда хутIун вуго 3-5 цIалдохъан.ХIинкъи буго школа къазе ккеялъул. Школа къараб мехалда хутIуларо росулъ гIолилал ва рес буго гIасрабазул тарихалъулгун маданияталъул рахъалъ бечедаб росу тIубанго биххизе. Гьединлъидал, МахIачхъалаялда гIумру гьабулел Аргъвани росдал гIадамаз хIукму гьабуна жидерго лъимал магIарухъе ритIизе. Росулъ гIуцIулеб буго интернат. ГьабсагIаталда...

РакIалдещола кIудияв шагIир   ГIемераб заман инчIо, гIага-шагарго анцIила щуго сон бана нилъедаса Расул ватIалъаралдаса Дагъистаниязул, россиялъулазул, тIолабго дунялалъул гIадамазул рекIелъ кIочонареб лъалкI тарав шагIир, жибго къисматалъ хъван букIун буго гьесие дунялалъул маданияталъул тарихалде, инсанияталъул художествияб культураялде жаниве ине.Жиндирго халатаб, гвангъараб ва хIалуцараб гIумруялъулъ Расул дандчIвана, гьес гара-чIвариял гьаруна, гьесул гьудуллъи ккана, хъвадарана нилъерги къватIиселги...