Пикраби росулъе руссунел руго,
Вуссунев вуго дун сапаралдаса.
Салам, КьилимегIер, Салам, Гьонода,
Гьанже дун талихIав вуго ракьалда…
Мунагьал чураяв АхIмадил МухIамадил гьал мухъал рачIуна рекIелъе щибаб нухалда гIагараб Гьоноде вуссуневщинахъе. Росдал кIалтIу бахунаго ва дирго лъимерлъи жаниб араб ЛъимбецIихъ авалалде гIагарлъулаго.
МухIамад кидаго вукIана росдал шагIирлъун. Гьеб гьес жиндицагоги гIемер загьир гьабуна кучIдузулъ. Хасго ахириял соназда хъварал кучIдузулъ цIакъго цIакъ загьирлъун буго инсухълъиялдеги, лъимерлъи жаниб араб авалалдеги, эбелалъул гъанситоялдеги бугеб урхъиги, рокьиги, бикьун лъугIичIеб чIалгIеналъул асарги.
МагIарухъ хутIараб дир инсул мина,
Мун макьилъ бихьула, рокьулъ кунчIула.
Дун духъе кидаго гIедегIун вуго,
ГIедегIанагIан дун кватIулев вуго.
Минаялда цебе гьитIинаб азбар,
Аза-азар нухаз вачуна духъе.
Чу бухьун букIараб бакI хутIун буго,
РакI тIуркIулеб буго, гьеб бихьарабго.
Дир Дагъистаналъул гъансито гIадин,
ГIадада кьечIо дий Гьонода росу.
Гьелъул цIумазда гъорлъ гьаракь буго дир,
Гьелъул цIаргун цадахъ цIарги буго дир.
ГIемерал шагьарал рихьана дида,
Дир рекIел тахшагьар буго Гьонода.
Щибаб нухалда, иргадулаб камиялдаса хадуб, абадияб рокъове арав чиясул хIакъалъулъ абизе хIажатаб рагIи батуларого хутIидал киназго абулеб лъабго рагIи хутIун бугин ккола ракьалда. «Гьадинаб жо бугоха аб гIумру» абун.
Элъухъего цIакъ пайда гьечIеб, цIакъго дагьаб жо буго дунялалъул рокъор нилъер щивасе кьурал къоял. Нилъ киналго гьалбал руго гьанир. Амма кигIан дагьаб букIаниги МухIамадилги букIана жиндирго гIумру — шигIрабазул дунялалъе насиб гьабураб. Вехьасул хъизамалда гьавурав гьес жиндирго рекIел пикрабиги, пикрабазул рорженги, рухIалъул гьаракьги — кинабго кьуна кучIдузе. Гьезда жаниб батана гьесда жиндирго талихI ва къисмат. Гьес жинцаго хъвавухъе: «Рокьулел ясалги кочIое кьуна, рекIел дуниялги кочIое кьуна». Гьениб батанин гьесда гIумрудул магIнаянги тIаде жубазе бегьилаан, амма тIубанго Аллагьги Аллагьасул динги кIочон тун, цохIо кучIдузде вуссунги чIечIо мунагьал чураяв МухIамад. Гьесул поэзиялъулъ ахираб къого соналда хъварал шигIрабазда жаниб хасаб бакI ккола рухIиял асараз. Гьелъул хIакъалъулъги цо чанги рагIи абила дагьаб хадуб.
Дида, МухIамадил цIар бахъарабго, цебечIола гIемер гьес шигIрабазулъги рехсараб, нижер кIиясулго гIагараб росу — Гьонода. МухIамадил лъимерлъи жаниб араб росдал тIасияб авал. Мунагьал чураяв гьесул эмен АхIмад. ГIумру гIиязе хъулухъ гьабулаго арав гIажаибав инсан вукIана гьев. МухIамад кколаан дир эбелалъул цинагIал. Лъимерлъудаги гьел кIиялго мадугьалихъ аскIор рукIана ва цадахъ гIуна. Эбелалъ гIемер бицунаан гьесул школалда цIалулеб мехалъул, гьезул дое щведал кидаго тIахьазде тIаде къулун гьев ватулеб вукIараб куцалъул. Гьезул гъасда кидаго ракIгъейги аваданлъиги букIунаанин бицуна гьелъ.
МухIамадие хирияб букIана инсул росу. Гьенисан тIамуна МухIамадица гIумрудул гIатIидаб нухде тIоцересел галаби. Дунялалъул кинаб пачалихъалде щваниги, щиб шагьаралда сордо баниги, росулъе вуссунеб сухъмахънух жинда къосинчIин абун букIана гьес росуцоялгун 60 сонилаб юбилей кIодо гьабулеб тадбиралда. Гьонодисезе АхIмадил МухIамадилги къимат букIана. Гьонодаса вахъарав цо вугев шагIир, «Поэт АхIмадил МухIамад» абун, адабалда рехсолаан гьесул цIар.
ТIоцеве дида МухIамад вихьана росдал годекIанив, бухари тIагъурги лъун, росуцоял харабазда гьоркьов гIодовчIун. Гьеб сурат хутIана дир рекIелъ чан сон аниги…
Гьединго кIочон толаро, росулъа шагьаралде цIализе вачIарав чи тIоцеве гьесухъе гьоболлъухъ араб къо. Дун вачIиналдаса гьев цIакъ вохана. ГIемераб жо бицана гьес дие доб къоялъ. Нахъе унелъул сайигъат гьабуна гьанжего гьанже басмаялде бахъараб «Поэт» абураб тIехьги. Гьелдаса хадув гIемер щолаан МухIамадихъе, щибаб нухалъ дун вачIанщинахъе дие кьезе цIияб тIехьги батулаан хIадурун. Гьесул поэзиялда жаниб батана жеги дица хIалбихьун букIинчIеб, цо батIияб, мугIрул иццул гIадаб бацIцIадаб тIагIамги, инсухълъи цебечIезабулеб сипатги, гIагараб росуги, корониб бежараб чадил тIагIамги, эбелалъул кверзул хинлъиги.
ТIадехун абухъе, АхIмадил МухIамадил бицунаго дида тIоцебе ракIалде бачIуна магIарухъ росу, гIазу бараб дунял, маркIачIуда гIиги цебе къотIун къавутIе вуссун вачIунев МухIамадил эмен, мунагьал чураяв Мусаласул АхIмад. ГIажаибго ракIги гIатIидав, гIамалги берцинав инсан вукIана мунагьал чурад АхIмад. 50-ялдасаги цIикIкIун сон бокьулеб ишалъе, гIиязе хъулухъ гьабиялъе кьурав чи вукIана. Вехьасул т1илиде ургъелги чучун, кьиндалил халатал сардал рогьарав, лъорониб лъун чанги кьег1ер хинлъизабурав. Жеги, цониги къоялъ, росдал годекIанив гIодов чIун гамач1 хинлъизабичIев, мунагьалъе чиясда нахъасан кIалъан гьениб заман тIамичIев, цогидалги бахиллъулеб гIумру букIана гьесул.
Гьале мугIрул, гьале гIи!
ГIищкъу бугес босе тIил…
ХIажи Гъазимирзоевасул гьал рагIаби кидаго ракIалде щолаан дида АхIмад вихьанщинахъе. Гьесие цIакъ къиматаб букIана жиндирго гIиги, мугIрул гьаваги, роцIараб зобги, цIорораб лъимги.
«50 соналъ ккуна дица вехьасул тIил кодоб», -илан лъимадулаб гьимигун, вохун абулаан гьес гьебги эхеде борхун.
Инсул гьеб къадруяб сипат цIунун букIана МухIамадица жиндирго шигIрабазулъ.
Щибго кIочаниги, кIочон толаро,
Чадил махI, эбелалъ рокъоб бежараб.
Хулжиниса бахъун инсуца кьураб,
Кьварун бакъвараб хинкI, цо гьелъул тIагIам!
Иццул цIорораб лъим… Гьелъул бацIцIалъи,
БацIцIинчIого тана дица кIутIбузда.
КIудияб, гьитIинаб букIинчIо ватIан, —
КIиябго цолъараб цо росу буго.
Рагъида, ургъалилъ, йихьула эбел,
Эбелалда аскIов вихьула эмен,
Эб гIадаб берцинаб сурат лъаларо
Сабаб гIадин буго дида гьеб цадахъ.
Гьанже инсул зани буго хабалалъ,
Дий хабар бицунеб, харилъан баккун.
Эбел гъаримлъидул рагъида йиго,
Дун рокъой вуссунеб нухде ялагьун…
2
МухIамадил поэзиялда жаниб хасаб бакI ккола гьесул рухIиял шигIрабаз. Хасго ахираб анцIго ва къого соналъ цере хъварал кучIдузулъ кIудияб бутIа ккола гьез. МагIарулазулги гьединго дунялалъул бакъбаккул поэзиялде жанибе «Олимп» ва «Везувий» гIадал мугIрузул цIияб сипат бачун бачIана гьес «ГIарафат» абураб поэмаялдалъун. Дунялалъул чанго мацIаздеги буссинабураб, бергьун пасихIаб, гьаб ракьалда балеб гIумру пайда гьечIеб жо букIинги, Аллагьги Аллагьасул динги бищун цебесеб жо букIин цебечIезабулеб гьеб поэма цIаларабго ракI гьалдезабула, тIолабго черхалда щибаб расул кьибил сородизе тIамула. Гьединаб пасихIаб асар буго гьеб. Амма бищунго кIочон толареб асар гьабураб шигIрулъун дие хутIана «Устар СагIид Афандиясул тIехь цIалун хадуб» абураб, 26 соналъ цебе гьес хъвараб гьаб кечI:
ГIумруялъ чIвалеб мехалъ,
ЧIваге цIвабзазде гIайиб,
ЦIадулаб магIу бацIцIун,
РацIцIадго ралагьулел.
Къисмат къварилъунилан,
Къаге зодобе горду,
Зонода хъвалеб накъищ,
Бакъул чIораз угьизе.
ЦIвабзазда гIайиб чIваге,
ГIайибаб дунялалда, —
Дуй хутIун буго канлъи,
Канаб зодихъ бакараб.
Зодове валагьидал,
Зикру рещтIуна рекIелъ,
РекIехъ гIенеккаравго,
Пикру рещтIуна кочIолъ.
БетIергьанас битIизе
Гьабилин къисматилан,
Къаси цIвабзазул чIумал,
ЦIалулел руго дица.
ЦIва гIадав Устарасул
Муридлъун лъугьана дун,
Дунялалда къанщидал
Къанда гъоркь канлъи щвезе.
ГIумруялъ чIвалеб мехалъ,
ЧIваге цIвабзазде гIайиб,
ЦIадулаб магIу бацIцIун,
РацIцIадго ралагьулел.
Гьединго кутакалда асар гьабураб, зама-заманалдасан дица цIалулеб ва гIажаибаб, кин-кинги бигьаго къватIибе кьун бажарулареб асар дие гьабураб кечIлъун буго МухIамадил ГIумар-ХIажи Шахтаманов ракIалде щведал хъвараб кечI.
Каранда кIалъана кIудияб бухIи
АхIана лахIзаталъ дун Москваялде.
Киевалъул вокзал… Гьенив эхетун,
Шахтаманов вуго хасалил бакьулъ.
Дун аскIове щвана, дица абуна,
Анин, ГIумархIажи, талихIал къоял.
Къого сон барав дун мунгун вукIанин,
КIикъого балелде мун къаникь лъунин.
Тахшагьар сасана, юношайилан
Шахтаманов дида кIалъалеб мехалъ,
КIикъого баниги, къого баниги,
ШагIирасул гIумру гIадада инчIин.
Киевалъул вокзал. Хасел. Тахшагьар.
Шахтаманов вуго хасалил бакьулъ.
Переделкиналде унеб нухда дун
Бадиб магIу ххулун вуго эхетун.
Шахтаманов ана аниб кечIги тун,
Дун араб мехалда хутIиладай гьеб?
ГIенеккун чIун буго дир авар шигIру,
Авараглъиялъул бакъанги рагIун…
Гьанже МухIамад гьаб ракьалдаса индал ракIчIун абизе кIола, гьесул кечIги цIалдолезул рекIелъ хасаб бакIги ккун гьаниб хутIанин. МагIарулал чIаго ругебгIан мехалъ, магIарухъ гъасда цIаги, цIеда хьагги, тIалайдухъан бурулеб кIкIуйги бугебгIан мехалъ. Иццазул кIулкIулиги, цIумазул рорженги тIадмагIарухъ бугебгIан мехалъ. Рахьдал мацIалъул гъасда нилъги нилъее рокьулел рагIул устарзабазул асаралги чIаго ругебгIан мехалъ, АхIмадил МухIамадил шигIраби цIализе руго магIарул чияс. Гьеб буго дир божи.
Аллагьас мунагьал чурун ратаги, хIал алжаналъуб батаги.
Ашахан Юсупов
