23 сентябралда МахIачхъалаялда, РАНалъул ДФИЦалда ДРялъул Миллияб политикаялъул ва диниял ишазул министерствоялъ тIобитIана республикаялъул жамгIиябгун политикияб «Гусаевасул цIалиял» абураб тадбир. Дагъистаналъул миллиял ишазул, информациязул ва къватIисел бухьеназул министрлъун вукIарав МухIамадсалихI Гусаев ракIалде щвезавиялъул мурадалда щибаб соналда тIоритIула «Гусаевасул цIалиял». Исана гьес тIубалаан 70 сон.
Данделъи рагьулаго, ДРялъул миллияб политикаялъул ва диниял ишазул министр Энрик Муслимовас абуна:
— Жакъасел тадбирал тIоритIиялъе буго цоги кIвар бугеб гIилла — ДАССРалъ 100 сон тIубай кIодо гьаби, — ян.
Тадбиралда кIалъазе вахъарав М. Гусаевасул вац Багьавдин Гусаевас жидерго хъизамалъул рахъалдаса тадбир гIуцIаразе баркала загьир гьабуна ва абуна:
— МухIамадсалихI нилъедаса аралдаса исана 18 сон ана. Амма гьев жакъаги киназдаго ракIалда вуго, — ян.
Пленарияб заседание байбихьана РФялъул миллияб политикаялъул министрлъун вукIарав, президентасда цебе бугеб миллиял гьоркьорлъабазул советалъул президиумалъул вакил, РФялъул ЖамгIияб палатаялъул миллиял ва диниял гьоркьорлъаби рекъезариялъул комиссиялъул председатель Владимир Зориница.
— Жакъасеб тадбиралда ишцояв ракIалдещвезавила ва миллияб политика гIумруялде бахъинабиялъул цIиял къагIидабазул бицина.
Россиялда миллияб политика байбихьанин абизе бегьула улкаялдаго хиса-басиял ккараб, араб гIасруялъул 90-абилел соназда.
Северияб Кавказалдаги лъикIаб гуреб ахIвал-хIал букIана доб мехалда. Гьел соназда Северияб Кавказалда хIалтIулел рукIараз жалго рикIкIине бегьула миллияб политикаялъул гIуцIарухъабилъун. Гьединазул цебесеб кьерда вукIана МухIамадсалихI Гусаевги, — ян абуна В. Зориница.
Гьес бицана РФялъул президент Владимир Путиница ва пачалихъалъул нухмалъиялъ кIвар кьолин диназда ва миллатазда гьоркьор кколел захIмалъабазде. Гьеб масъалаялде кIвар кьуна В. Путиница «Россия: миллияб суал» абураб жиндирго макъалаялдаги.2012 соналъул Маялъул указазда гьоркьоре миллияб политика гIумруялде бахъинабиялъул суалалги рачана.
— Жакъа миллаталъул хаслъи тIагIине биччазе бегьуларо. Россия гIемер халкъазулаб улка бугелъул, гьелъул цолъи цIунизе ккани, миллатал цIунизе ккола. ГIадада гуро Расул ХIамзатовас абулеб букIараб жив тIоцеве магIарулав вугин, хадув россиялъулавги вугин, — ан бицана В. Зориница.
Пятигорскиялъул пачалихъияб лингвистикияб университеталъул профессор, этнополитикиял цIех- рехазул централъул директор, политологиял гIелмабазул доктор Майя Аствацатуровалъ, онлайн- къагIидаги хIалтIизабун, «СКФОялда Россиялъул пачалихъияб миллияб политикаялъул лъикIал рахъал ва захIмалъаби» абураб докладги гьабуна.
— Ахираб заманалда экономия гьабиялъул мурадалда Россиялъул субъектал цолъизариялъул пикраби загьир гьарулел руго цо-цояз. Гьеб мекъаб иш буго. Гьелъ нилъ 1918 соналъул хIакъикъаталде рачине руго.
Дагъистанги Чачан республикаги цолъизабулаго ккараб ракIалдещвезабуни, бичIчIула гьелдаса букIине бугеб зарал. Халкъазул хаслъиги тIагIинабун, гIемер миллатазул улка цо миллаталъулаблъун лъугьинабиялде дандечIезе ккола нилъ. Гьелъие гIоло цIи гьаризе ккола Северияб Кавказалъул халкъазул лъикIал гIадатал, цIунизе ккола рухIияб бечелъи. Нилъер халкъазул хаслъиялъ россиялъулаллъун рукIине квалквал гьабуларо, — ян абуна профессоралъ.
СКФУялъул Пятигорскиялда бугеб институталъул филиалалъул гIелмияб хIалтIул рахъалъ директорасул заместитель, политикиял гIелмабазул доктор Арушан Вартумяница «ГIелмиял тадбираздалъун халкъазда гьоркьосел бухьенал рекъезари:
Северияб Кавказалъул вузаз цадахъ гьабулеб хIалтIул хIасил» абураб докладалда бихьизабуна Северияб Кавказалда ва тIолабго улкаялда рекъелгун гьудуллъи цIуниялъул къагIидаби цIунизе кколин абун. Вартумяница лъикIаблъун бихьизабулеб буго: цIалул программаялде гъорлъе цIидасан элитология ва этнология бачин.
Совет Союзалда миллияб политикаялъул рахъалъ букIараб хIалтIул лъикIаб ва квешаб рахъалъул цIех-рех гьабизе гIоло Северияб Кавказалъул университе- талда цебе Пятигорскиялда конференция тIобитIизеги лъикIаблъун рикIкIунеб буго политикиял гIелмабазул докторас.
— Ахирал соназда Северияб Кав- казалъул гIадамал лъикIаб гуреб рахъалъ рихьизарулел руго нилъер кинематографистаз. Гьединабго ахIвал-хIал букIана араб гIасруялъул 80-абилел соназда Америкаялдаги. Гьезул кинематографистаз афроамериканцал рихьизарулаан квешал чагIилъун. Гьеб политикаялдаса некIого ана Америка. Нилъецаги хIаракат бахъизе ккола, гIелмияб нухги хIалтIизабун, нилъерго халкъазул хаслъиги, гIадамазул лъикIлъиги, яхI- намусги, бахIарчилъиги бихьизабизе. Гьебги бихьизабизе бегьула гIелмияб даражаялда. Регионазда гьоркьор бухьеналги щула гьарун, лъай кьеялъул гIуцIабазда преподавателал цоца- зухъе лекциял цIализе ритIизе бегьилаан. Кавказалъул гьоболлъиялъул школалги гIуцIани лъикIаб букIина, — ян абуна А. Вартумяница.
Северияб Осетия-Алания республикаялъул миллиял гьоркьорлъабазул министрасул ишал тIуразарулев Алан Багиевас пачалихъиял ва бакIалъулал нухмалъиялъул гIуцIабигун жамгIиял идарабаз миллияб политика гIумруялде бахъинабиялъе гьабулеб хIалтIул хIакъалъулъ бицана.
2025 соналде щвезегIан пачалихъияб миллияб политикаялъул стратегия гIумруялде бахъинабиялъулъ Россиялъул регионалиял политиказ кколеб бакIалъул хIакъалъулъ бицана ДРялъул бетIерасда цебе гIуцIараб гражданияб жамгIият цебетIеялъул ва инсанасул ихтиярал цIуниялъул советалъул председатель Зикрула Ильясовас.
— Гусаев вукIана Россиялъул МИДалъул консультациязул советалъул вакиллъунги 1999 соналда ДРялда гIуцIараб миллиял ишазул, информациязул ва къватIисел бухьеназул тIоцевесев министрлъунги. ГIиси-бикъинал жалазда сверухъ политика гьабулареб, аслиялде кIвар кьолеб къагIида букIана гьесул. ГIадамал гьесда божулаан. 90-абилел соназда Дагъистан ккана щуго улкаялъул гIорхъода. Гусаевас Пачалихъияб советалда суал борхана Дагъистаналда къватIисеб полити- каялъул цогояб политика бачине, — ян МухIамадсалихI Гусаевасул заманалда республикаялъул миллияб политика цебетIеялъул хIакъалъулъ бицана З. Ильясовас. — Ахираб заманалда нилъер политиказул каламалъулъ гIемер рагIулеб буго россиялъулавин гуреб, гIурусавин абун. Дир хIисабалда, жиндирго рахьдал мацI лъалев чиясдаса цIикIкIун хайир буго гьеб лъаларев, жиндирго халкъалъул хаслъи бичIчIуларев чиясдаса. Рахьдал мацI лъалезул къадар дагьлъулеб буго, гьелдалъун кIочон толеб буго миллияб хасиятги. Умумузул гIадат-гIамалги, яхI-намусги, мацIги лъаларев гIолилав цогидаб бокьараб рахъалде гьетIизавизеги бигьаго букIуна. Гьединлъидал хIажат буго миллияб хаслъи цIунизе, — ян рикIкIунеб буго З. Ильясовас.
П. СУЛТIАНМУХIАМАДОВА
