ТӀомода тӀад багӀарал тӀанкӀал ралеб унтиялда магӀарулаз абула меседилан, сусин (корь, краснуха). ГӀемерисеб мехалда гьеб унтиялъ унтула лъимал. Амма бахине бегьула чӀахӀияздеги. Унтарасе гӀемер къварилъи гьабуларин кканиги, месед-унтиялъул букӀуна кӀудияб зарал. Бищунго захӀматаблъун рикӀкӀуна гьелъ унтун хадуб лъимаде ккарай гӀаданалъе гьабулеб зарал: ургьибго гьелъул лъимералда сахлъулареб унти ккезе рес буго.
Сунца ккезабулеб месед-унти?
Месед-унти ккезабула «Rubella virus» абураб вирусалъ. Унтарав чиясдаса гьеб бахуна сахасде – хъегӀдизавулаго, ченхъелаго, яги унтаравги сахавги цоцазда кӀалъалеб мехалда.
Россиялда, дунялалъул гӀемерисел улкабаздаго гӀадин, месед-унти цӀакъго тӀибитӀараблъун рикӀкӀунаро. 2000-абилел соназдаса хадуб, прививкабазул кумекалдалъун, анцӀ-анцӀ нухалъ дагьлъана меседалъ унтаразул къадар. Масала, 2003 соналда гьелъ унтун вукӀана 130 азарго чи, 2010-абилел соназул ахиралде – улкаялъул батӀи-батӀиял регионазда цо-цо чи гурони унтичӀо. 2024 соналда Россиялда унтана 258 чи, гьезда гьоркьов Дагъистаналда – 92 чи. Гьеб ккола РФялда унтаразул гӀаммаб къадаралъул 35,6 %. Нилъедаса хадур руго Москва (70 унтарав) ва Астрахань (20 чи) областал.
Унти загьирлъулеб къагIида
Цогидасдаса унти бахаралдаса жиб загьирлъизегӀан бала 16-20 къо. ГӀемерисел лъимал, хасго гӀисинал, унтун ругеблъицин лъаларо.
- Лъималазулги чӀахӀиязулги черхалда сус бала (цин баккула гьурмада ва габуралда, хадуб – сордо-къоялда жаниб тӀибитӀула тӀолабго черхалда). КӀиго-лъабго къоялдасан сус нахъе уна. Гьеб буго аслияб гӀаламат, амма гьебцин кидаго гуро балеб унтарасул черхалда.
- Габуралда ва гъванщида ругел лимфаялъул мухъал гьорола ва квер хъвайдал, унтула. Гьедин букӀуна сус балелдего. Гьеб гӀаламат ккола унти чӀезабиялъе кӀвар бугеб далиллъунги.
- 38 градусалде цӀакан бахин: дагьабго черх загӀиплъи ва бетӀер унти.
- ХунчӀрул чвахула, щекъер багӀарлъула, ахту бачӀунареб хъегӀи рекӀуна. ГӀолилазеги чӀахӀиязеги унти хӀехьезе захӀмалъула – цӀикӀкӀараб цӀаканги букӀуна гьезул, унтиялъул хӀасилалда жеги захӀматаб унти ккеялъул (артрит яги энцефалит) хӀинкъиги букӀуна.
Лъимаде йигей гIаданалъе зарал
Ургьиб лъимер ккаралдаса 12 анкь базегӀан кутакалда цӀодорлъи гьабизе ккола чӀужугӀаданалъ. Гьеб буго букӀинесеб лъимадул лугбалгун черх гӀуцӀулеб заман. Унтарай эбелалдасан ургьибго унти бахараб лъимадулъ захӀматал унтаби ккезаризе бегьула вирусалъ. Месед-унтиялъул вирусалъ ккезарула хадусел унтаби: беразул (катаракта, глаукома, бецлъи), рекӀел (артериязул рагьараб порок, гьуърузул артериялъул стеноз), гӀинкълъи, гӀакълуялъул нахъеккей ва гь.ц.
Унти чIезаби ва дару-сабаб
Меседалъ унтарасда аскӀов вукӀун хадур тӀадехун рехсарал гӀаламатал тӀатани, хехго ине ккола тохтурасухъе. Месед унти бугесул тӀомода бараб сус релълъуна скарлатина яги аллергия бугев чиясда. Гьединлъидал унти мухӀкан гьабула, гьадинаб анализги кьун: ИФА (иммуноферментный анализ).
Унтиялъе дару гьабула, загьирлъарал гӀаламатазул кьучӀалда. Унтарав бусада вегун вукӀине ккола ва гьесда гӀемераб лъим (чай) гьекъезабила, цӀаканалде данде ва щокърол унти бигьалъизабулел дараби кьела
УнтунгутIизе – вакцина
Месед-унти бахунгутӀизе чара гьечӀого гьабизе ккола прививка. ТӀоцебесеб нухалда гьеб гьабула лъимералъ лъагӀел байдал, хадусеб – анлъго сон байдал.
Прививкаялдаса инкар гьаби ккола, лъимадул гуребги, гьесда аскӀор ругезулги гӀумруялъеги сахлъиялъеги хӀинкъилъун. Прививка гьабичӀеб лъимер захӀматго унтуларо, амма гьесдаса бахараб вирусалъ сверухъ ругел унтизарула. Хасго бегьуларо прививка гьабичӀого тезе ясал. КӀудияй гӀедал, месед-унтиялде данде иммунитет гьечӀей гьелъ унтарал лъимал гьариялъул хӀинкъи буго. ГӀемерав чияс прививка гьабичӀеб мехалда зарал ккола цадахъаб гӀаммаб иммунитеталъеги. Гьеб мехалда, ай пуланаб бакӀалда гӀумру гьабулезул 93 проценталъ прививка гьабичӀого тедал, байбихьула вирусалъул эпидемия.
ХIалимат МахIатIова,
МахIачхъала шагьаралъул №3
лъималазул поликлиникаялъул
тохтур-педиатр
