Россиялъул президентасул Федералияб Собраниялде хитIаб
«Нилъеда цебечIараб масъала ккола социалиябгун экономикияб рахъалъ халкъ цебетIезаби. Гьединлъидал, коммунизм тIаде щвезегIан балагьун чIечIого, хIаракат бахъизе ккола гIадамазул гIумру лъикIлъизабизе. Гьебги гьабун бажарула улкаялъул хIукуматалъ къабул гьарурал проектал гIумруялде рахъинаруни», — янги абун, Владимир Путиница мухIканго рехсана церечIарал масъалаби.
Лъимал ва хъизан
Гьезда гьоркьоса бищунго аслияллъун гьес рикIкIана хъизамалъул масъалаби. Гьел тIураялъул мурадалда гьаризе ругел тадбиралги рехсана президентас. 2020 соналъул тIоцебесеб январалдаса нахъе, кIиго ва цIикIкIун лъимер бугел хъизамазе щибаб моцIалъ щолеб пособие хIисабалда кьезе буго цо моцIалъ гIумру гьабизе гIолеб гIарцул кIиго бутIа. Сакъатал лъималазе тарбия кьолел улбузе гьабсагIаталда щолеб буго моцIрое 5500 гъуруш. Исана тIоцебесеб июлалдаса нахъе 10 азарго гъуруш кьезе бегьилин абуна президентас. ГIемерал лъимал хьихьулел хъизамазе налогазул бигьалъи гьабеянги абуна. Масала, гIумру гьабулеб минаялъухъ кьолеб налогалда гьоркьоса бахъизе буго щуго квадратияб метр ва гьелде тIадеги – щибаб лъимадухъ анкь-анкь квадратияб метрги. Мисалалъе, гьабсагIаталда налогалдаса эркен гьабун буго 20 квадратияб метр. Лъабго лъимер бугеб хъизан эркенлъула жеги 15 квадратияб метралъухъ налог кьеялдаса, ай гIаммаб къадаралда – 35 метралъухъ. Гьединабго бигьалъи гьабизе буго пенсионеразеги пенсиялде ине заман щварал гIадамазеги.
Дагьлъизабизе буго ипотекаялъухъ босулеб процентги. Президентас хIукуматалдаги Центробанкалдаги тIадкъана процент микьго-ичIгоялде щвезегIан гIодобе бачейин. Араб соналдаса нахъе кIиго лъимер бугеб хъизамалъе чIезабун буго анлъго процент. Гьелдаса тIаде араб процент бецIула пачалихъалъ. Гьеб бигьалъиялдаса пайда босана гIицIго 4500 хъизамалъ. Гьелъие гIиллалъун Путиница рехсана кредит бецIизе байбихьарабго, бигьалъиялъе кьолел процентал лъугIулел рукIин. Гьединлъидал, гьес абуна, бигьалъи хIалтIизе кколин кредиталъе бихьизабураб болжал лъугIизегIан. «Гьелъие 2019 соналда хIажалъизе буго 7 млрдгун 6 млн гъуруш, 2020 соналда – 21 млрдгун 7 млн гъуруш, 2021 соналда – 30 млрдгун 6 млн гъуруш. Амма программаялда гIахьаллъулел хъизамазул къадар цIикIкIине буго – 600 азарго хъизамалъе щвезе буго гьединаб рес. Гьелъие гIарацги буго нилъер», — ан бицана В. Путиница.
Хъизамалъе кумек хIисабалда, 2019 соналъул тIоцебесеб январалдаса нахъе, кIиго ва цIикIкIун лъимал ругеб хъизамалъул ипотекаялъул кредит бецIиялъул мурадалда, федералияб бюджеталдаса кьезе буго 450 азарго гъурушиланги абуна президентас. Эбелалъул капиталалда цадахъ, хъизамалъе щолеб пачалихъалъул кумек бахуна 900 азарго гъуршиде. Гьелъие хIажалъизе буго: 2019 соналда – 26 млрдгун 2 млн гъуруш, 2020 соналда – 28 млрдгун 6 млн гъуруш, 2021 соналда – 30 млрдгун 1 млн гъуруш. Гьеб кинабго балагьизе ккола, хIажалъани, бюджеталда хиса-басиял гьареянги лъазабуна улкаялъул бетIерас.
Мискинлъи
2000 соналда язихълъиялда вукIана 40 миллионалдаса цIикIкIун чи. Жакъа вуго 19 млн чи. Мискинлъиялдаса рорчIиялъе пачалихъалъ кумек гьабулеб буго. Щуго соналда жаниб гьедин кумек гьабуна ичIго миллион чияс. Мискинлъиялде данде къеркьеялъе буго цоги нух – кредит бецIизе рес гьечIел гIадамазе гьеб бецIиялъе бихьизабураб заман нахъе бахъи.
СахлъицIуни, экология, лъайкьей
2019-2020 соназда базеги цIигьабизеги буго 1590 амбулаториягун ФАП. ЗахIматаб суал буго росабазул ФАПалгун больницаби тохтурзабаздалъун хьезари. Гьединлъидал, «Земский доктор» абураб программаялда рекъон, 50 соналде вахинчIев ва росулъе хIалтIизе ине разилъарав тохтурасе кьезе буго миллион гъуруш, фельдшерасе – 500 азарго.
Исана рагьизе руго цIиял миллиял паркал: Дагъистан, Коми ва Саха (Якутия) республикабаздаги, Алтай краялдаги, Челябинск областалдаги.
200 азаргогIанасев цIалдохъан цIалулев вуго хинлъиги, лъимги, канализацияги гьечIел школазда. 2021 соналъул ахиралде Россиялъул тIолалго школазда хIалтIизе ккола тIадегIанаб хехлъиялъул интернет. 2020 соналдаса байбихьизе буго «Земский учитель» абураб программа хIалтIизе ва миллион гъуруш кьезе буго росабазул школазде хIалтIизе унел учительзабазе.
