Дагъистан рикIкIуна халкъияб художествияб устарлъиялъул заповедниклъун. Цебегоялдаса нахъе гьаниб цебетIураб букIана батIи-батIияб тайпаялъул устарлъи: махх къачIай, цIулада ва ганчIида рикIун накъищал рахъи, шагIил тIагIелал гьари, халичаби ресси, меседил куналъ угьари ва гь. ц.
Гьоркьохъел гIасрабазда Дагъистаналда рукIана художествияб устарлъиялъул батIи-батIиял тIагIелал гьарулел хасал централ. Бищунго машгьураллъун рукIана Кубачи, Гъумухъ, ГьоцIалъ, Унсоколо, Балхар, Гъазданущи, ЧIох, Сулевкент, Ахти, Микрах, Хив, Хучни, Дербент, Амузги, Харбук, ИчичIали, ГIанди, Испик, Жули росабазул централ. Дагъистаналда гуребги, гьезул къайи гъираялда босулаан къватIисел улкабазги. Совет хIукуматалъул соназда бергьенлъиялда хIалтIулел рукIана гьел центразул кьучIалда гIуцIарал художествиял комбинатал. СанагIат гьечIел 90-абилел соназда гьезул гIемерисел риххана, гьединлъидал жакъа гIемерисел устарзаби хIалтIулел руго жидерго мастерскаязда.
Гьединал устарзабазе саламатаб кумек щола МахIачхъала шагьаралъул Шамил имамасул цIаралда бугеб къватIалъул «Устарзабазул шагьар» абулеб сквералъул хьибилалда рагьараб Халкъияб художествияб устарлъиялъул централъул. Нижергун букIараб гара-чIвариялда Централъул директор ГIабдулкъасум ГIумаровас бицана гьениб гIуцIараб хIалтIул, церечIарал масъалабазул ва гIунгутIабазул хIакъалъулъ.
— Гьайгьай, дица чара гьечIеблъун рикIкIуна республикаялда халкъиял махщелал церетIезари. 2010 соналда ДРялъул хIукуматалда цебе гьеб суал лъуна Дагъистаналъул Халкъияб художествияб устарлъиялъул комитеталъул председатель ХIусен АхIматIовас ва гьоцIдерил, кубачиязул ва ансадерил художествиял комбинатазул директорзабаз. Гьезул жигаралдалъун МахIачхъалаялъул «Устарзабазул шагьар» абураб сквералда аскIоб бугеб минаялъул тIоцебесеб тIалаялда рагьана Халкъияб художествияб устарлъиялъул центр. ЦIар рагIарав гIарацмеседалъул устар, РФялъул халкъияв художник Унсоколаса ХIамзат ГъазимухIамадовас нижеда малъана Централъул хIалтIи гIуцIизе ва профессионалиял устарзабазул выставкаби тIоритIулеб къагIида.
Цере гьел рукъзабахъ рукIана гьоцIдерил художествияб комбинаталъул гIарац-меседалъул къайи гьабулел устарзабазул мастерскаял. Гьелъие нухмалъи гьабулаан РФялъул халкъияв художник МухIамад Жамалудиновас. Нижеца гьел рукъзал цIидасан къачIана, хIадурана жиб-жиб устарлъиялъе хасаб мастерская. Школлъималазе, туристазе ва цоги чагIазе машгьурал устарзабаз зама-заманалдасан гьенир чIорого тIоритIула художествиял тIагIелал гьаризе ругьун гьариялъул мастер-классал. Мастерскаязда чIезарун руго гьелъие хIажатал киналго сурсатал. Масала, Балхаралдаса Мирзаева Асиятица ва Давудова Магиятица лъималазда малъула, хIатI хIадуриялдаса байбихьун, тIагIел гьабиялде гIунтIун, щагIил къайи гьабулеб къагIида. РФялъул ХIукуматалъул премиялъул ва «Душа России» абураб РФялъул ХIукуматалъул премиялъул лауреат Унсоколоса МухIамадгIали МухIамадгIалиевас ва гIолохъанав устар МухIамадгIали МухIамаевас, гьединго Кубачиялдаса Россиялъул Художниказул советалъул член, РФялъул ХIукуматалъул премиялъул лауреат, РФялъул ХIукуматалъул премиялъул ва «Душа России» абулеб РФялъул ХIукуматалъул премиялъул лауреат Закарья Канаевас малъула гIарац-меседалъул къайи гьабулеб къагIида. Школлъимал гъираялда рачIуна мастер-классазде, гьезие бокьула батIи-батIиял тIагIелал гьаризе ва накъищал рахъизе ругьунлъизе. Амма лъималазе бищунго бокьула щагIил тIагIелал гьаризе.
Жакъа нижер Центр ккола ДРялъул Туризмалъул ва халкъияб художествияб устарлъиялъул министерствоялъул бутIалъун.
— ГIабдулкъасум, кинал масъалаби лъун ругел Централда цере ва кинал хIалтIаби гьелъ тIуразарулел?
— Централъул аслиял масъалаби ккола: халкъияб устарлъи машгьурлъизаби ва гьелъул къадру борхизаби, выставкабигун ярмаркаби тIоритIи, устарзабазул махщел камиллъизаби.
Централда щибаб моцIалъ тIоритIула тематикиял выставкаби, масала: «Серебряная сказка»; «Подарок на 8 марта»; «Неповторимые куклы Дагестана»; «Дагестанская художественная керамика» ва гь. ц.
— Выставкалда лъезе экспонатал кин тIаса рищулел, устарзабазул цIаралда ва машгьурлъиялда бараб жо букIунищ гьелъул?
— Жакъа выставкаялда лъун руго Дагъистаналъул машгьурал халкъиял устарзабазул хIалтIаби. Машгьурлъи-цIар цIехечIого, бокьарав устарасе рес буго живго бетIергьанал хIалтIаби выставкаялда лъезе. Гьайгьай, зама-заманалдасан экспонатал хисула. Лъие бугониги цо пуланав устарасул хIалтIи босизе бокьани, нижеца кьола гьесул телефон. Гьеб ккола нижеца устарзабазе гьабулеб кверчIай ва гьесул къайиялъе чIобого гьабулеб реклама.
— Аслияб куцалда выставкаялде щал рачIунел?
— Ахираб кIиго-лъабго соналда нижер выстакаялде гIемер рачIуна туристал. Выставкаялда лъун ругел устарзабазул хIалтIабаз (экспонатаз) хIайран гьарурал туристазе бокьула авторазулгун лъай-хъвай гьабизе ва гьезул цоги хIалтIаби рихьизе Кубачиялде, Балхаралде, Унсоколоре ине. Дагъистан кидаго букIана устарзабазул ракьлъун, божи буго гьеб хадубги гьединабголъун хутIиялде. Гьеб мурадалда ДРялъул хIукуматалъ, хасго профилияб министерствоялъ, ахирал соназда гьарулел руго гIемерал пайдаял ишал. Республикаялъул бетIерасул тIадкъаялда рекъон, нижер министерствоялъ квербакъизе буго художествиял комбинатал хадурккунги цIигьариялъе ва жалго жидедаго чIун хIалтIулел устарзабазда кверчIваялъе. Дагьдагьккун художествияб устарлъиялъул централ рагьулел руго муниципалитаздаги, тIоритIулел руго выставкаби, ракIалда буго киналго муниципалиял гIуцIабазда устарлъиялъул рукъзал ва мастерскаял рагьизе, гьезда гьоркьоре уна миллиял костюмал ва музыкалиял алатал гьариги. Федералияб даражаялда тIад хIалтIун, хIадурулеб буго Россиялда халкъияб художествияб устарлъи цебетIезабиялъул стратегия. Гьеб мурадалда тIамурал тIоцересел галабилъун рикIкIине ккола хIукуматалъул художествияб устарлъиялъул предприятиял НДСалдаса, ракьул ва чIахъеналъул налогаздаса эркен гьари. Гьел бигьалъабаз саламатго рухI речIчIизабуна халкъияб устарлъиялде. Гьединлъидал Дагъистан букIана, буго ва хутIизе буго устарзабазул ракьлъун.
Нури НУРИЕВ
