РФялъул экономикияб цебетIеялъул рахъалъ министрасул заместитель Сергей Назаровасул рагIабазда рекъон, гьанадалъун халкъ хьезабун бажарулеб лъабго регион буго СКФОялда. Гьел ккола Ставрополь край, Карачаево-Черкесия, Кабардино-Балкария.
Сергей Назаровас бицаралда божани, гIадамазе гIурабгIан къадаралда гьан чIезабун нилъер республикаялъухъа бажарулеб гьечIо. Амма, гьесго бицухъе, рахьдал рахъалъ нилъ цебесеб кьерда рагIула. Мисалалъе, Северияб Кавказалъул федералияб округалъул регионазда гьоркьоб рахьдал лъабго бутIа гьабун цо бутIа нилъер республикаялда бечIчIун буго гIачияздаса – 935 азарго тонна.
«15 вехь къваригIун вуго дие»
Росдал магIишат бечед гьабизе цIиял шартIал гIуцIулел, ресал ралагьулел ругин ва гIемераб гIарац биччазе бугин санайил бицуна. Амма гьоркьоб заман бахъиндал ва добго хабар бицине байбихьидал, суал бачIуна — кирха ругел гьел ресал, щайха цебетIолеб гьечIеб республикаялда хурухъанлъи, гIияхъанлъи, ахихъанлъи? Экономика цебетIеялъул рахъалъ министрасул заместителас кьураб баяналда бицунеб къагIидаялъ бугищ иш хIакъикъаталдаги?
Гьел суалал кьуна дица республикаялъул фермеразулгун хурухъабазул Ассоциациялъул (АФКОД) нухмалъулев ГIабдурахIман АбурикIовасе. Хурухъанлъиялъул иш лъаларо, гIи-боцIул гIелму гьекъон унеб лъимгIанги лъикI лъалев магIишатчи вуго гьев. Инсул росулъ ЧIикIаб жиндирго фермеразул магIишатги буго гьесул. Гьел суалал кьуна дица республикаялъул фермеразулгун хурухъабазул Ассоциациялъул (АФКОД) нухмалъулев ГIабдурахIман АбурикIовасе. Хурухъанлъиялъул иш лъаларо, гIи-боцIул гIелму гьекъон унеб лъимгIанги лъикI лъалев магIишатчи вуго гьев. Инсул росулъ ЧIикIаб жиндирго фермеразул магIишатги буго гьесул.
— Рахьдал бачIиналъул рахъалъ цебесеб кьерда Дагъистан батани, цогидал республикабазда дагьабги нахъе ккараб хIалалъ батила иш. Дидаги бихьана Назаровас гьабураб лъазаби. Телеграмалда бугеб нижерго къокъаялдеги рехун букIана гьеб. Амма гьебгощинаб рахь нилъер гIачияздаса бечIчIун батани, кибха гьеб бугеб? Тукабазул полкаби цIун, къватIиса бачIараб, Кубаналъулги, Адыгеялъулги, Белоруссиялъулги фермеразул рахь щиб гьабулебха бугеб цинги? Кибе араб, эдин батани, гьединаб бергьенлъиялда бечIчIун нахъе тIураб аза-азар къали рахьдал? Дун гьелда божуларо.
КIиабилеб, гIиял гьанал хIакъалъулъ абизе бокьун буго гьадин. ГьабсагIаталда бугеб хIаракаталда рекъон гурони гIи гIезабулебги, боцIухъанлъи цебетIолебги гьечIони, Сергей Назаровас абураб бакIалде бачIинеги буго нилъер иш кватIичIого.
Бокьобги тун хъвезе хьихьулев гурони, гIалахалдеги вахъун, азаазар гIиял рехъенги цебе къотIун, вехьлъи гьабизе бокьарав чи жакъа ватулев гьечIо. Ватулев гьечIо гьединав цониги гIолохъанчи, кан бакун валагьаниги! Доб умумузул бицен-кицадулъ абулеб гIадин, «цIадалабги гьекъон, бакъулабги хIехьон» мугIрулгун щобазда сардалги къоялги тIамизе таваккал бугев гIолохъанчи жакъа гьечIо. Гьезие бокьун буго цIикIкIун гIарац щолеб хIалтIи. Бокьоб, цебе рагIи-херги бан, радал-къаси кIалцIиги кьун хъвезе бугъа хьихьулев вукIин гурони, гIоркIкIен, чахъу-тIинчI, боцIи гIезабулев вукIине кколин абураб пикру гьабулеб гьечIо лъицаниги.
— Щай дуца гьедин абулеб? Мисалалъе, дир росулъ (Гьонода) вуго гьабсагIат гьединав лъабго-ункъониги гIолохъанчи гIи-боцIиги хьихьун…
— Ратани, цIакъ лъикI ккун рагIулин, дихъеги щай гьел ритIуларел. 15 вехь къваригIун вуго жакъа цохIо дие. Нижер ЧIикIаб росулъ дир лъимерлъиялъул заманалда 500 вехь вукIана. 500! Жакъа щуго гурони гьечIо.
Дица абулеб гьечIищ, дие чара гьечIого къваригIун вуго гIи хьихьизе 15 чи. Гьединал гIолохъаби щвани, регизе хинаб рукъги, кваназе тIагIамаб квенги, тIад ретIине сахаб ретIелги кьела дица гьезие. Рохун гурони, пашманлъулареб мухьги кьела.
«Люкс» классалъул гьан, ГIарабиялда бежараб шашлык ва экспорталъул «цо процент»
Амма нилъерго гIадамазе гьарзаго гIолареб гьан ГIарабазул Цолъарал Эмиратазде битIизе батулеб буго республикаялда. Гьезда цIакъ цIакъ берцин бихьун буго Дагъистаналдаса гIиял гьан. ХIатта, тукабаздегун базаразде бичизе гуреб, нилъер гьаниса бачIинахъего кафе-рестораназде щолеб хIалалъ битIе гьебилан абун рагIула гIарабаз. Амма нилъерго гIадамазе гьарзаго гIолареб гьан ГIарабазул Цолъарал Эмиратазде битIизе батулеб буго республикаялда. Гьезда цIакъ цIакъ берцин бихьун буго Дагъистаналдаса гIиял гьан. ХIатта, тукабаздегун базаразде бичизе гуреб, нилъер гьаниса бачIинахъего кафе-рестораназде щолеб хIалалъ битIе гьебилан абун рагIула гIарабаз.
Гьединаб лъазаби гьабуна гьал къоязда Руслан ГIабаскулиевас. Гьев ккола нилъер республикаялъул экспорталъе кверчIвай гьабулеб Централъул нухмалъулев.
Цебе Австралиялдаса бачIунеб букIун буго Эмиратазде гьан. Амма морозильникалъубги лъун цIеркъараб гьеб гьедигIанго рекIее гIолеб букIун гьечIо гIарабазе, гьелде тIадеги нилъер гIадаб тIагIамабги букIун гьечIин гьебилан бицана Руслан ГIабаскулиевас. Татуяб букIиналъ, Дагъистаналдаса бачIунеб гьан лъабго долларалъ хираго босизеги разилъун буго ОАЭ. Гьедин цо кило микьго долларалде босулеб буго. Цебе Австралиялдаса бачIунеб букIун буго Эмиратазде гьан. Амма морозильникалъубги лъун цIеркъараб гьеб гьедигIанго рекIее гIолеб букIун гьечIо гIарабазе, гьелде тIадеги нилъер гIадаб тIагIамабги букIун гьечIин гьебилан бицана Руслан ГIабаскулиевас. Татуяб букIиналъ, Дагъистаналдаса бачIунеб гьан лъабго долларалъ хираго босизеги разилъун буго ОАЭ. Гьедин цо кило микьго долларалде босулеб буго.
— Нилъер республикаялдаса гIиял гьан гIарабазул цогидал пачалихъаздеги битIулелдаса чанго сон буго, — ян бицана Р. ГIабаскулиевас. Мисалалъе, Ливан, СагIудиязул ГIарабия гIадал улкабазде гIемер унаан гьеб. Гьезул гьениб хIалбихьун батилаха Эмираталъул чагIазги гьелъул. БечедалгIан чагIи гурони рачIунарел чIухIарал кафе-рестораназде, гьоболрукъзабахъе (отелал, гостиницаби — авт.) унеб буго нилъер гьаниса гIиял гьан. «Люкс» классалъул даражаялда рагIула гьеб Эмиратазда. Гьезул гьениб аслияб къагIидаялъ варанидул гьан гурони кунеб букIинчIелъул, гIиял гьанал гьабураб шашлык, стейк ва цогидабги тIагIам цIакъ берцин бихьун буго гIарабазда.
— Гьеб кинабго лъикI буго, амма гьедин къватIибе гьан баччизе байбихьидал, нилъер гьанир ричарухъабаз багьа бахинабилародай гьелъул?
— Дида ккола гьабиларин. Щайилан абуни, Эмиратаздеги цогидал пачалихъаздеги республикаялдаса унеб гьанал экспорталъул къадар цохIо процент гурони гьечIо. Нилъерго гьаниб жанисеб базаралда бича-хисулеб гьанал къадаралда рекъон борцани, гьеб цIакъ гьитIинаб тарих ккола.
Гъоркьиса 800 азаргогIан долларалде гьан бичун буго нилъер гьаниса ГIарабазул Цолъарал Эмиратазде. Исана дагьабги цIикIкIун бичун инин абураб хьулги буго.
Ашахан ЮСУПОВ
