Исана кIодо гьабуна КIудияб Бергьенлъиялъ 75 сон тIубай. Нилъер гIолилазда лъазе ккола сундулъ букIарабали Советияб ар­миялъул къуват ва сунца кумек гьабурабали вахIшиял фашистаз­даса бергьенлъи босизе…

 

 

«РФялда лъай кьеялъул хIакъалъулъ» абураб законалда­ги, «РФялда лъай кьеялъул мил­лияб доктринаялдаги», «РФялъул гражданазулъ патриотизм ку­цай» абураб программаялдаги, «РФялда гIолилазе тарбия кье­ялъул хIакъалъулъ» абураб кон­цепциялдаги ва «ДРялда ватIан бокьиялъул рахъалъ тарбия кьей» абураб программаялдаги бицу­неб буго, социалиял рикьалаби гIемерлъиялъул хIасилалда ул­каялъул батIи-батIиял ригьа­зулги социалиял къокъабазулги жамгIияб бичIчIиялъулъ санагIат гьечIел хиса-басиял кканилан абун. Инсанасул гражданин лъу­гьинавулел идарабилъун кколел Россиялъул маданияталъулги, ис­кусствоялъулги, лъай кьеялъулги тарбия кьеялъулги рахъалъ букIараб магIна тIубанго тIагIана яги цIакъго мукъсанлъана. Гьелда бан, рехсарал документазда хасаб кIвар буссинабулеб буго, гIолеб гIелалъе тарбия кьолеб мехалда, батIи-батIиял миллатазул мада­ниябгун мацIазулаб ва психоло­гияб хаслъи хIисабалде босизе ккеялде.

 

Нусгоялдаса цIикIкIун милла­талъул вакилзабаз хъулухъ гьа­булеб Россиялъул армиялда руго Дагъистаналъул миллатазул ва­килзабиги. Щибаб миллаталъул хаслъиги кьочIое босун ватIан бокьи куцаялъул иш гIуцIани, цIикIкIине буго Россиялъул Рагъулаб къуваталъул цолъи, гъунки ва гуч.

 

 

Мех-мехалда СМИяздаса ахIи бахъуна, Россиялъул армиялъул пуланаб рагъулаб часталда хъу­лухъ гьабулезда гьоркьоб, мил­лат сабаблъун, тунка-гIуси кка­нилан абун. Бицуна, миллиял къокъаби ругел бакIазда рагъулаб гIадлу-низам гIемер хвезабулин­ги. Гьединал хIужаби дагьлъизе руго, тарбия кьолаго, солдата­зул миллияб хасиятги кьочIое босун, хIалтIи гIуцIани. Гьеди­наб хIалтIул аслулъун букIине ккола солдатасул хъизамалъ­улги, рахьдал мацIалъулги, со­циалияб хIалалъулги, сахлъи­ялъулги, ишцоязда гьоркьоб хьвада-чIвадиялъулги ва цогидал хасиятазулги хIакъалъулъ баян. Гьеб хIалтIи захIматаб буго, амма гьединаб къагIидаялъул хIасил лъикIаб ккола.

 

Офицеразулги сержантазул­ги тарбиячагIи куцалел рагъулаб лъай кьеялъул цо-цо идарабазул цIалул программаялъул хал гьа­бураб мехалда баянлъана: гьениб гьечIо культурологиялъул цониги дарс. Командиразда тIадаб буго жидеца нухмалъи гьа­булеб къокъаялда гъорлъ ругел миллатцоял яги ракьцоял солда­тазул къапилаялъулгун гIаммаб мацI батизе, гьезул пикру-гIамал лъазабизе. Гьелъул мурадалда хIалтIизаризе бегьула батIи-батIиял къагIидаби: солдатазул­гун гара-чIвари, накъит, ватIан цIунулаго, умумуз загьир гьа­бураб бахIарчилъиялъулгун къохIехьеялъул ва ватIаналъе ритIухълъи цIуниялъул хIакъалъулъ бицин. Дагъиста­ниялгун гара-чIварулаго, миса­лалъе рехсезе бегьула халкъиял бахIарзал – Хочбар, Шарвели, Парту ПатIима; Шамил имам, гьесул наибзаби ХIажимурад, Ахъбердил МухIамад, ХIажи Да­вуд; рухIиял церехъаби – шайих МухIамад Ярагъский, Гъазигъу­мекиса Жамалудин. Гьеб рахъалъ пайдаяблъун бихьула «Дагъиста­ниял: Россиялъул БахIарзал. Со­вет Союзалъул БахIарзал. Социа­листияб захIматалъул БахIарзал» абураб Зикрула Ильясовасул тIехь. Гьениб бицунеб буго рец­цалъе мустахIикъав 342 дагъиста­ниясул хIакъалъулъ.

 

 

Миллияб хасият лъазаби­ялъе квербакъула халкъалъул тарихалъги бакIалъул гIадатал лъазариялъги. Масала, 2003 со­налъул декабралда хъачагъазде данде къеркьолаго хасаб опе­рация тIобитIун хадуб хасаб тIадкъаялъул аскарияз Влади­мир Путиние загьир гьаруна ЦIунтIа районалъул гIадамазул хIакъалъулъ лъикIал пикраби.

 

Каспийскиялъул гIорхъи цIунулезул отрядалъулги МахIачхъалаялъул гарнизоналъулги солдатазулгун ва сержантазул цIех-рех гьабураб мехалда, гье­зул 79,2 проценталъ абуна батIияб миллаталъул солдатазулгун гьу­дуллъи бугин абун. 16,3 процен­талъ бицана, жидеца гьудуллъун толин гIицIго миллатцоявин абун. 4,5 проценталъухъа бажа­рун гьечIоан батIияб миллаталъул вакиласулгун гьудуллъи гьабун.

 

 

Солдатазе тарбия кьолаго, рех­сезе мустахIикъаллъун рикIкIуна бахIарчиял дагъистаниязул цIарал – Совет Союзалъул кIицIул БахIарчи, летчик-испытатель Амет-Хана Султанил, Совет Сою­залъул БахIарзал, летчикал Юсуп Ахъаевасул, Валентин Эмиро­васул, Леонид Гальченкол, ралъ­дахъан МухIамад ХIажиевасул, пулеметчик Ханпаша Нурадило­васул, танкист Элмурза Жумагу­ловасул, Россиялъул БахIарзал Аскер Аскеровасул, МухIамад БагIачиловасул, Загьид Загьи­довасул, Арзулум Ильясовасул, ХIажимурад НурахIмаевасул, ГIабдухаликъ Къурбановасул, Мухтар Сулеймановасул, генерал МухIамад ГIумаровасул ва цоги­дазул.

 

Нижер цIех-рехалда гIахьаллъарал офицерзабазул гIемерисел мукIурлъана миллиял бахIарзазулги, халкъалъул гIадатазулги, миллаталъул хасияталъул хаслъи­ялъул ва маданияталъул хIакъалъулъ мукъсанал гурони баянал лъангутIиялъе. Гьезул лъабил бутIаялъ абуна, миллиял къапилабазулгун ва гьезул церехъабазулгун гьабулеб хIалтIулъ гIунгутIаби ругин абун. «Кин камил гьабилеб батIи-батIиял миллатазул солдаталгун гьабулеб хIалтIи?» абураб суалалъе жаваб кьолаго, командирзабаз рехсана гьадинал къагIидаби: миллияб маданияталъулги, педагогикаялъулги, психо­логиялъулги хаслъи лъазабиялъул мурадалда гIемермиллатазулаб къокъагун хIалтIулел офицер­заби цIализари; рагъухъан ку­цалаго, кIудияб кIвар бугеб халкъалъул гIадатги цебетIеялъе квербакъулеб хасиятги хIисабалде босичIого хIалтIулел гIисинал ко­мандираз педагогиял гъалатIал риччангутIиялда тIадчIей гьа­би; гIемермиллатазул къокъаби гIуцIиялъул пайдаял къагIидаби рати; батIи-батIиял миллатазул солдатазе тарбия кьеялъул хIалтIи камил гьаби; гIемермиллатазулаб къокъа гъункизабиялъул мура­далда жамгIияталъулгун бухьен гьаби; батIи-батIиял миллатазул солдатазул дандеккунгутIиялъул гIиллаби ратимиллиябгун пси­хологияб хаслъиялъул цIех-рех гьабулеб методика хIадури; гьеб рахъалъ бугеб цогидазул методи­каялдаса пайда боси.