Пандемия байбихьаралдаса нахъе Дагъистаналда коронавирусалъ унтаразул къадар 55000 чиясдасаги цIикIкIун буго. 26 октябралда республикаялда коронавирусалъ унтун вуго 154 чи, больницаялдаса рокъове виччан вуго 115-яв, больницаялда вегун вуго 1522 чи, хун вуго анлъгояв. Унтаразул къадар цIикIкIунеб букIин хIисабалдеги босун, 30 октябралдаса бахъараб анкьабилеб ноябралде щвезегIан гIодоркъоялги кьолел руго нилъее. Гьединлъидал лъикIаб букIинаан гьел къоял хъизан-лъималазда аскIоб, рокъоб тIамуни. Нилъеца цIодорлъи гьабуни, гъоркьиса букIараб гIадаб хIалги, къойилго рагIулел рукIарал пашманал харбалги такрарлъиларин абураб хьулги буго. Коронавирусалъ сахлъи кIвекIараз бицуна гьеб унтул вахIшилъиялъулги гьелдаса цIуниялъулги къагIидабазул хIакъалъулъ. Масала, Унсоколо районалдаса ункъо лъимадул эбел ПатIиматица бицунеб буго коронавирусалдаса кин жий йорчIараяли ва унтудаса хадуб гIумруялъул къагIида хисараб куцалъул хIакъалъулъ.
Нилъго цIунарал гIоларо
— Пандемия багъараралдаса нахъе цIуна-къай гьабулаан дица, гIадамал гIемераб бакIалдеги унароан. Амма кигIан цIакъ цIунун чIаниги, унтичIого хутIичIо. Унтаралги холелги гIемерлъараб май моцIалъ ккана больницаялде. Дир хIисабалда, къойил хIалтIуде хьвадулев росас бачIанин ккола вирус рокъобе. Лъабго къоялъ 38 градусалде цIа-канги бахун йикIана. ХIалцен букIинчIо, амма щокърониб цо жо къан бугин кколаан. КъулчIунги унароан, тун къватIибеги бачIунароан. ХIухьел цIазе захIмалъана. Лъабго сордо борчIана хIухьел цIазе, кьижизе кIоларого. БетIергьанчияс ячана гьуърузул сурат бахъизе. Росасул гьуърул рацIцIадго ратана, дирал жагъаллъун ругин абуна.
Больницаялда егана 12 къоялъ. Гьениб, аппараталъул кумекалдалъун цIалеб букIана хIухьел. Аппараталъ кьолеб бацIцIадаб гьаваялдаса хадуб, гIадатияб гьава цIазе захIмалъулебги букIана. Дица гьелъул хIакъалъулъ бицен гьабидал, тохтуралъ абуна дурго чорхол хIал дудаго лъалин, приборалъул бацIцIадаб гьаваялдаса хадуб гIадатияб къагIидаялда хIухьел цIазе захIмалъулин. ХIухьел цIалелъул, хьалбал ва керен рукIкIназ бас-басизабулеб бугин кколаан. Сурат бахъарав тохтурасги дир гьуърузул ахадаса бащалъи жагъаллъун бугин абуна.
Дида аскIор палатаялда ругелги аппараталдалъун хIухьел цIазе захIмалъулеб бугин абун рукIунаан. 49 сон барай, захIматго унтарай гIадан йикIана аскIой. Гьелдаса бахъизего бахъулароан ИВЛялъул аппарат.
ЦIияб, хIал лъалареб унти букIиналъги батила доб заманалда цо чIараб къагIидаялъул дару гьабулаан унтаразе. Тохтурзабаз ва медицинаялъул цогидал хIалтIухъабаз цIакъ тIадчIей гьабулаан щивав унтарасда. Кин букIаниги, больницаялда гьабулеб дару дие данде ккечIо. Антибиотикал гьарулелъул дица гьезда абулаан дир аллергия бугин, хIалбихьи лъечIого, воре, нужеца дие дару гьабугеян. Гьезги абулаан гьал дараби киназего дандекколел ругин. Цо къоялъ радал капельница лъедал аллергия бана. Къаркъала битIахъе бухIулеб букIана. Холей йигин дунин абун, дунялалдасаго хьул къотIун букIана. 10 чиясда гьоркьоб гьеб капельница цохIо дие дандеккун гьечIо.
ХIинкъиялъ чIвала сахлъи
Больницаялда егаралдаса нахъе, гьенир къойилго гIадин холел рукIана гIадамал. Цогидаб палатаялъуса чи хванин рагIанщинахъе, дирго ункъабго лъимадул сипат бачIунаан цебе. Вай, дир Аллагь, дир яц гуро, вац гуро, эменги хвана, цохIо хутIарай эбелалде рехун хутIугеги дир лъималин абун зигардулаан дун. ПатIимат, дуца гьедигIанго ургъел гьабугеян, гIицIго дурго сахлъиялъул пикру гьабун йикIаян абун телефоналдасан кIалъан рачIунаан гIагарлъиги. КигIан хIинкъаниги, Аллагьасда мугъчIвай гьабун чIолаан. КигIан захIмат букIаниги, какги течIо.
ХIинкъиялъги цIакъго багъаризабуна унти. ХIинкъизе бегьулебго букIун гьечIо.
Дида аскIой йикIана 64 сон барай гIадан. Гьей больницаялдаса васас эхееги ячун, КТги гьабун ячIана. 15-20 процент букIана гьелъул. Гьей цIакъ къвакIарай гIадан йикIана ва хехго сахлъизеги сахлъана. Цогидай, ай 49 сон барай йикIана захIматго унтун. Жиндирго хроническиял унтаби рукIана гьелъул. Аппараталдасан хIухьел цIалей йикIунаан гьей. ХIажатханаялде инецин рухIги букIинчIо. Нижеца ккун ячунаан. Гьелъул букIана хIинкъи. ГIадамалги холел рукIиндал батилаха, ниж цIакъ хIинкъун рукIана.
Дун больницаялда егун йигебгIан заманалда 50-ялдаса цIикIкIун сонал рарал чангоял хвана, цо гIолохъанчиги хвана. 26 сон барав чи вукIана гьев. Гьесул цIа-кан гIодобе ккезабизе кIолеб букIинчIо. Гьуърулги гьорон хванин гьевилан бицана тохтурзабаз.
Байбихьуда цо-цоял божулароан гьеб унтуда. Дун божулаан, цIуна-къайги гьабулаан. ГIадамал унтулелги холелги рихьулел ругеб мехалда божичIого кин йикIиней? БетIергьанчияс дида абулаан гIадамазда гьоркьое гIемер къватIие яхъуней йикIарайани, мун унтукьаги хIинкъун йикIинчIейани, унтичIого хутIизеги бегьулаанин абун.
Рокъой йикIиналъ иммунитет загIиплъун букIун батизеги бегьула. БетIергьанчиясдаги букIаралъул коронавирус, амма гьев унтичIо. ГIицIго кванил тIагIам лъалеб букIинчIин абула гьес.
Дун больницаялда егидал, дир хъизамалъеги карантин лъун букIана. Рокъоса къватIире риччалароан. ТалихIалъ, лъималазде бахинчIо унти.
Коронавирусалдаса хадуб
Гьале лъагIелгун бащдалдасаги заман ана гьелдаса нахъе, дир черх жеги лъавуде бачIинчIо. ГIумруялъго бидул тIадецуй гIодобе ккараб (90-70 яги 80-60) букIунаан дир. Коронавирусалъ унтун хадуб гьеб 150-ялде бахине лъугьана, хехго свакала, загIиплъула. Бидул тIадецуй 120-ялде баханигицин, бетIер багъаризабизе бажаруларо.
Коронавирусалъ унтун хадуб бищунго захIматаб жолъун батана рихха-хочиялъулаб хIинкъи (паническая атака).
ЦогIаги бакI унтани яги коронавирусалъ унтун чи хванин рагIани, рекIелъе хIинкъи бачIуна. Чанго моцIалъ загIипго букIана къаркъала. Гьелдаса хадубги бидул тIадецуялъ рахIат течIого чанго нухалда больницаялда егизаюна. Анкьида жаниб лъабцIулгIаги хехаб кумек ахIизе ккараб заманги букIана. Нечон холей йикIунаан дун гьезул хIалтIухъабакьа. Гьале жакъа къоялда жанибгицин давлениялъул, рекIел дараби гьекъолей йиго.
Тохтурзабаз абула цебе нилъер букIараб гьитIинабниги гIузру къватIибе кьолин коронавирусалъ унтун хадуб. Университеталда цIалулеб мехалда квач хъван, дир гьуърузул бронхит лъугьун букIана. Гьелдаса нахъе гьуърул унтунги рукIинчIо. Цо нухалда бетIергьанчигун цадахъ авариялде ккун бетIерги букIана кьабун. ЛъагIалида жаниб цо-цо нухалда дару гьабулаан бетIер унтидалги. ТIокIаб дир унтараб бакIги букIинчIо. Гьанжейин абуни, ботIрол унтиги къотIуларо, киданиги унтунго букIинчIеб щитовидкаялъул унтиги загьирлъана. Гьелъие операция гьабизеги хIинкъана.
64 сон барай дир эбелалъ риидал коронавирусалде данде вакцина гьабуна. Гьейги гъоркьиса коронавирусалъ унтун йикIана. Гьаюралдаса нахъего цояб ургьисала гьечIо гьелъул. ЦIидасан коронавирусалъ унтани, гьеб хIехьезего кIвеларин хIинкъи букIана гьелъул. Прививкаялъул тIоцебесеб компонент гьабулелъул дагьабго захIмалъараб гIадин йикIана гьей. КIиабилеб нухалда бигьаго ана. Гьанже лъикI йиго эбел.
Дуцаги прививка щай гьабуларебин абун йикIана эбел. Цоги нухалъ коронавирусалъ унтилин хIинкъунги йиго дун. Вакцинациялъ гьеб унтудаса цIунулел ратани, гьабунго лъикIин абун ракIалде ккола. Цогидаб рахъалъ абуни, гьеб гьабун хадуб цо-цоязда хIехьезеги кIвечIого холел ругин абун харбалги рагIун, хIинкъунги чIола.
Дица абилаан, унтун хадуб, хIинкъи рекIелъе биччагеян. Унти бахинаредухъги гIемерал гIадамал ракIарараб бакIалде инчIого чIун лъикI. Дица лъимал ругьун гьарун руго къватIисан рачIунаго ва кире щваниги кверал чуризе, школалдаги рацIцIалъи цIунизе.
Жакъаги коронавирусалда божуларелги чанги гIадамал руго. Мадугьалихъ ругезгицин абула политика бугин гьеб, унтуда божугеян. Къойилго щвечIониги, анкьида жаний цо-цо нухалдагIаги щай мун мадугьалзабазухъе ячIунарейин бадибчIвайги гьабула гьез. Нуж унтудаса цIуниялъе, нужецаги цIодорлъи гьабиялъе гIоло йикIунин абула дица гьезда. Щивасда дандчIвачIого гьеб унтул кутак бичIчIуларо. Дидаго бихьараб бугелъул, лъималги дунгоги цIунун, гIемерал гIадамал ругеб бакIалде яхъунаро.
Киназего сахлъи кьеги, гьаб унти БетIергьанас рикIкIад гьабеги.
ПатIимат СултIанмухIамадова
